وتارى دووهەمین كۆڕبەندی نیشتمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی*

میوانانى ئازيزى كۆڕبەند؛

وەك دەزانن 127ساڵ لەمەوپێش و لە كات و شوێنێكی تەواو جیاوازی ڕۆژگاری ئینتەرنێت و ژیریی دەستكردی ئەمڕۆدا؛ میرەكانی دوێنێی كورد ژیری سرووشتیی خۆیان خستەگەڕ و لە بری بیركردنەوە لە هەڵچنینی كۆشك و تەلاری هەوربڕ و گلدانەوەی سامانی گشتیی بۆ درووستكردنی میدیای سێبەر و خۆدوورخستنەوە لە پرسە هەنووكەییەكانی نەتەوەكەیان، پەروەردەكردنی تاكەكانی كۆمەڵگەیان كردە ئامانج و لەسەر دەستی میر میقداد مدحەت بەدرخان و بنەماڵە خوێندەوارەكەی، یەكهەمین ژمارەی ڕۆژنامەی كوردستان-یان لە تاراوگەدا چاپكرد و بۆ خەڵك و خاكی كوردستان-یان ناردەوە. ئەوان؛ بەردی بناغەی پیشەسازییەکی خۆرئاواییان لەنێو دڵ و دەروونی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست-دا دانا کە ئێستایشی لەگەڵدا بێت ھێشتا ژینگەی پیشەیی و یاسایی و كارگێڕیی ئەو پیشەسازییە لەنێو کولتووری كوردییدا بەتەواوی نەخەمڵیوە و نەچەسپیوە. پیشەسازییەک کە پشت بە بازاڕی ئازاد و ئازادیی بیر و دەربڕینی ڕۆژنامەگەریی و کێبەرکێی چوونیەكی پیشەیی بەرھەمھێنان و بەکارھێنانی ببەستێت؛ تەنانەت ئەزموونی 35ساڵەی فەرمانڕەوایی هەرێمی کوردستانیش لێی بێبەش و بێخەم بووە. هەربۆیە لە دووهەمین كۆڕبەندی نیشتمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی-دا؛ ڕێكخراوی چاودێریی میدیای كوردیی بە هاوبەشیی سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی سەرنجتان بۆ پرسێكی هەنووكەیی پەڕاوێزخراوى وەك ڕیفۆرمی میدیایی ڕادەكێشێت كە لەلایەن بەرهەمهێنەران و بەكارهێنەرانی میدیای كوردییەوە، هێشتاوەكوو زۆر بە هەند وەرنەگیراوە!

ئامادەبووانی بەڕێز؛

ڕیفۆرمی میدیایی بەپێی سەرچاوە زانستییەكان؛ بە ئاماژەیەكی ڕوون و بەهێزی سیستەمی دیموكراسیی ناوزەد دەكرێت كە هەوڵی دەستەبەركردنی مافی گشتیی هاووڵاتیان لە بەدەستهێنانی زانیاریی-دا دەدات. مافێكی سەرەتایی كە میدیا ڕۆڵێكی گەورە و كاریگەر لە گەشەپێدانی كولتوورەكانی دیموكراسیی و بەرهەمهێناندا دەبینێت. هەربۆیە چوار ساڵ لەمەوپێش و لە 10ى تەمووزى 2021دا؛ یەكهەمین كۆڕبەندی نیشتمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی ڕێكخرا و بە 20 ڕاسپاردەی گرنگ بۆ هەریەك لە ڕۆژنامەوانان و دەزگەكانیان، سەندیكا و ڕێكخراوە ناحكوومییەكان، مەكتەبی ڕاگەیاندنی پارتە سیاسییەكان، پەرلەمان، حكوومەت و دەستەڵاتی دادوەریی هەرێمی كوردستان كۆتاییهات. ئەمڕۆ لە كاتێكدا دووهەمین خولی كۆڕبەندەكە ڕێكدەخەین؛ خۆشحاڵین كە بەشێك لە ڕاسپارەكانی پێشتر كاریان لەسەر كراوە، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەوانەیشدا نایشارینەوە كە نیگەرانین و هێشتا ڕەوتی ڕاگەیاندن و دۆخى ماف و ئازادییەكانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی هەرێمی كوردستان لە قەیران و پاشەكشێییەكی بەردەوامدایە، چوونكە:

یەكهەم؛ لە ڕووی فەرمانڕەواییەوە: هێشتا هەرێمی كوردستانی عێراق لەگەڵ ئەوەی كە خاوەن دەستوور و فەلسەفە و سیستەمێكی ڕوونی سیاسیی ‌و میدیایی نییە؛ نەشبووەتە ژینگەیەكی ئازاد ‌و لەبار بۆ كاركردنی ڕەخنەیی ‌و پیشەیی ڕۆژنامەوانانی بنكۆڵكار (Investigative journalists). ئەوەیش وایكردووە؛ تێكەڵاویی ‌و جیانەكردنەوەی فیعلیی دەستەڵاتەكانی یاسادانان، جێبەجێكردن ‌و دادوەریی دۆخێكی ناهەموار درووستبكات كە میدیا وەك ئەوەی لەستانداردە نێودەوڵەتییەكاندا دەستنیشان كراوە، نەبێتە دەستەڵاتی چوارهەم‌ و ڕۆڵی پیشەیی خۆی ببینێت.

دووهەم؛ لە ڕووی یاساییەوە: پەرلەمانی كوردستان لەنێوان هەڵاوسانی یاسایی و بۆشایی یاساییدا دەخولێتەوە و هێشتا نەیتوانیوە یاسایەكی گشتگیر بۆ ڕێكخستنی ناوەڕۆكی ڕاگەیاندنی دیجیتاڵیی، پەخشكراو و چاپكراو دەرچووێنێت كە تێیدا ئەرك و مافی ڕۆژنامەوان و بەرهەمهێنەر و بەكارهێنەری پەیامی میدیایی ڕێكبخات.

 سێهەم؛ لە ڕووی دادوەرییەوە: بەشێكی زۆری دادوەر و دادگەكانی كوردستان لە دۆسییەكانی ئازادیی دەربڕین و ڕۆژنامەگەرییدا دووچاری هەڵەی زەقی یاسایی و حوكمدانی پێشوەخت دەبن. هاوكات بەشێك لە دادوەران هەست بە پەیوەندیی هاوبەرپرسیارێتیی خۆیان و ڕۆژنامەوانان ناكەن و بە چاوی گومانەوە لە پیشەى ڕاگەیاندن و پەیامەكانیان دەڕوانن.

چوارهەم؛ لە ڕووی پیشەییەوە: میدیا لە دەست میدیاكار-دا نەماوە. ئێستا؛ سەلیقە و میزاجی ڕۆژانەی خاوەنمیدیا جێی سیاسەتی میدیایی گرتوەتەوە و میدیاكاران بەپێی بەرز و نزمیی ڕەوتی بەرژەوەندییەكان‌ و نزیكیی ‌و دووریی سەرچاوەكانی بژێوییان هەوڵی گەرمكردنەوە و بەردەوامیی ڕووماڵە ڕۆژنامەوانییەكانیان دەدەن؛ ئەگەرچی ڕاست ‌و درووستیشیان پشتڕاست نەكرابێتەوە. هەربۆیە گرنگە ئەرك و ڕۆڵی میدیا و میدیاوان بە بەردەوامیی بخرێتە ژێرپرسیارەوە و چاودێریی ورد بكرێن. هاوكات لاوازیی پابەندبوونی ویژدانیی میدیاوانی كورد بە ڕێسا پیشەییەكان و كەمتەرخەمیی كرداریی دەستەڵاتی ڕاپەڕاندن لە جێبەجێكردنی یاسا بەركارەكاندا؛ وایكردووە ڕۆڵی دەرگاوان (gatekeeper) لەنێوان میدیای دێریینباو (mainstream media) و میدیای نوێباوی جێگرەوە (alternative media)دا، هێند بچووك و بێبەها بكرێت كە وەرگر بەئەستەم بتوانێت جیاوازیی لەنێوان پەیامەكانی هەریەك لەو دوو جۆرە میدیایەدا بكات. ئەوەيش بەجۆرێك بەرنامەڕێژكراوە كە ئێستا بەبێ دەرگاوان و ڕۆڵبینینی پیشەیی؛ میدیای دیجیتاڵیی و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی، بوونەتە سەرچاوەی سەرەكیی زانیاریی شێوێنراو و ناڕاست و ساختەهەواڵ.

لەو سۆنگەیەوە و بە هەستكردن بە بەرپرسیارێتیی نیشتیمانیی؛ سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی وەك نێوەندێكی ئەكادیمیی و چاودێریی میدیای كوردیی وەك ڕێكخراوێكی ناحكوومیی قازانجنەویست لە ماوەی دوو ڕۆژدا، بە هاوبەشیی خاڵ دەخەنە سەر پیت و سەرنجتان بۆ زنجیرەیەك وتووێژ و كۆڕی دووهەمین كۆڕبەندی نیشتمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی لەهەرێمی كوردستانی عێراقدا ڕادەكێشن. ئەوەیش لەچوارچێوەی هەشت دانیشتنی سەرەكییدا دەبێت كە میوانداری 16 كەسایەتی خاوەن باكگراوندی جیاوازی حزبیی و پیشەیی و ئەكادیمیی دەكات؛ بۆ خستنەڕووی پاساو و پێشنیازەكانی خۆیان لەمەڕ هەریەك لەتەوەرەكانی: ڕیفۆرمی میدیایی لەنێوان دەستەڵاتەكانی یاسادانان و جێبەجێكردن و دادوەریی-دا؛ ڕیفۆرمی میدیایی لەنێوان پەروەردە و خوێندنی باڵا-دا؛ ڕیفۆرمی میدیایی لەنێوان خەیاڵ و واقیعی كۆمەڵگەی كوردیی-دا؛ ڕیفۆرمی میدیایی لەنێوان سانسۆر و ئازادیی ژینگەی كاركردن-دا.

ئەوانە و چەندین پرسیاری دیكەی ئێمە و ئێوە دەبنە باسوخواسی گەرمی زنجیرە دانیشتنەكانی دووهەمین كۆڕبەندی نیشتمانیی چمك بۆ ڕێفۆرمی میدیایی. دووبارە سوپاس بۆ ئامادەبوون و بەشدارییكردنتان، بەهیوای ڕەخساندنی زەمینەی بیركردنەوەیەكی لۆژیكیی ‌و وتووێژێكی بەرهەمداری بابەتیی لەسەر ڕیفۆرمی میدیایی لە هەرێمی كوردستانی عێراق و سەرپێخستنی قۆناغە جیاوازەكانی.

ئێوەیش هەر شاد و سەربەرز بن

26ی ئایاری 2025

*ئەم وتارە هاوبەشە؛ لەلایەن پ.د.كۆسار محەمەد عەلی سەرۆكی زانكۆی سلێمانی خوێندرایەوە