بەها و بەرپرسیارێتی لەڕاگەیاندنی کوردیدا

December 20, 2021
102 Views
4 Min Read
چۆلی ئەسعەد
بەلێوردبوونەوەو هەڵسەنگاندنێکی وردی زانستیانەی راگەیاندنی کوردی لەقۆناغی ئێستایدا، بەڕوونی درک بەوە دەکرێت کە پەیوەندی نێوان راگەیاندن‌و بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی (بەشێوەیەکی گشتی) لەبەردەم گرفت‌و لادانی ئیتیکییدایەو لەخزمەت گەشەو پەروەردەو بەها جوانە کۆمەڵایەتییەکان‌و دەنگ‌و نوێنەرێکی سەرڕاست‌و پیشەییانە نییە لەهەموو ئاستە جیاجیاکانی پەخش‌و پێشکەشکردن‌و خستنەڕوودا.
راگەیاندن رۆڵیکی فرە رەهەند لەکۆمەڵدا دەبینێ‌و لەگشت بوارەکانی ژیانی کۆمەڵدا ئامادەیی هەیە. راگەیاندن، لەپاڵ چەند کایەیەکی تردا، رۆڵ لەپەروەردەی کۆمەڵایەتیدا دەبینی. بەگوێرەی قوتابخانە نوێکانی هزری کۆمەڵایەتیش، راگەیاندن یەکێکە لەپایەکانی دیموکراسی‌و یەكێکە لەهۆکارەکانی‌و روخسارێکە لەروخسارەکانی، بەشێوەیەکی کاریگەرو لەڕێگەی بەشداریەکی کارا لەپرسە گرنگەکانی خەڵک ئامادەیەو کاریگەریی هەیەو جێدەستی لەپەروەردەی کۆمەڵدا بەجێدەهێڵێت. بەشێوەیەکی گشتی‌و بەپێی تیۆرە کۆمەڵایەتییەکان، راگەیاندن لەهەر کۆمەڵێکدا چەند رۆڵێک دەبینێت، بەڵام ئایا راگەیاندنی کوردی لەگەڵ هەر خاڵێک لەرۆڵەکاندا لەئاست چی دۆخێکدایەو گرفتەکەی لەکوێدایەو لەکوێوە سەرچاوەیگرتووە؟ بنەماکان کامانەن‌و ئاست‌و بەرپرسیارێتی راگەیاندنی کوردی چۆن جێگای دەبێتەوە؟ دیارترین رۆڵەکان‌و پێگەی راگەیاندنی کوردی تیایاندا:
یەکەم: (راگەیاندن راستگۆیانەو گشتگیرانەو بەوریاییەوە کۆمەڵ لەرووداوەکان ئاگاداردەکاتەوە، ئەمەش بەو واتایە دێت کە راگەیاندن دەبێت وردو بەدروستبێت‌و جیاوازیی بکات لەنێوان راستی‌و بۆچووندا)، راگەیاندنی کوردی گرفتی لەدەستدانی متمانەی هەیە، چونکە رۆژانە لەگەڵ بیستنی هەواڵ‌و زانیارییەک لەراگەیاندندا گوێمان لەو رستەیە دەبێت، کە تۆ بڵێی ئەمە راست بێت؟ خودی ئەم پرسیارە لەوەوە سەرچاوەدەگرێت کە متمانە لەئاستی خۆیدا نییەو ئەوەی بینەرو خوێنەری راگەیاندنی کوردی بێت، هەست بەوەدەکات کە هەواڵی ساختە یەکێکە لەسیماکانی. راگەیاندنی کوردی گشتگیریش نییە، چونکە تائێستا هیچ دامەزراوەیەکی دیاریکراو نییە کە تەنیا بکرێت بەسەرچاوەی هەواڵ‌و زانیاری‌و پێویستمان بەکەناڵێکی دیکە نەبێت بۆ وەرگرتنی بەشەکانی دیکەی هەواڵ‌و زانیاری‌و وەڵامدەرەوەی ئەو پرسیارانە بێت کە لەلای مرۆڤ دروستدەبێت. لەگەڵ ئەمەشدا راگەیاندنی کوردی بەئاسانی زانیاریی‌و بۆچوون تێکەڵدەکات‌و بەیەک نرخ دەیانبەخشێتەوەو بڵاویاندەکاتەوە. ئەمانەش ئەو راستیانەن کە راگەیاندنی کوردی لەیەکەم ئاستی رۆڵی بەرپرسیارێتی‌و ئەرکی میدیاییدا دەیبینێت.
دووەم: (راگەیاندن مینبەرێکە بۆ رەخنەو تێبینییەکان، دەرفەت بەدەربڕینە دژەکانیش دەدات). بەتێڕوانینێکی سەرپێیانە ئەو راستییە دەردەکەوێت، کە راگەیاندنی کوردی بەگشتی مینبەری رەخنەو تێبینی نین، یان بەگشتی هیچیان بەهەمان پێوەری بێلایەنی‌و بابەتییانەو دوور لەبەرژەوەندیی گشتی‌و بەدەر لەبەرژەوەندی تایبەتیی خاوەن دامەزراوەی میدیایی دەرفەتی یەکسان بەرەخنەو تێبینی نادات کە لەگەڵ گوتاری ئەودا ناگونجێت).
سێیەم: (بەشێوەیەکی بابەتییانە وێنەکان دەگوێزێتەوە). بابەتی بوون وەک فاکتەرێکی سەرەکی کاری میدیایی لەروخساری میدیای کوردیدا نابیندرێت‌و بەدیناکرێت، بەئاسانی سیمای گوتاری خاوەن دامەزراوەو ئایدیای پشت راگەیاندنەکە هەستی پێدەکرێت‌و رەنگدەداتەوە، میدیای کوردی (بەگشتی‌و بەتایبەت راگەیاندنی بینراو) بابەتیبوون تەنیا لەچوارچێوەی تێگەیشتن‌و گوتاری تایبەتیی کەناڵەکان رەنگدانەوەی هەیە.
چوارەم: (راگەیاندن بەرپرسە لەناساندن‌و پێشکەشکردن‌و ڕوونکردنەوەی بەها کۆمەڵایەتییەکان، پێویستە بەها کۆمەڵایەتییەکان پەسەند بکات‌و رێزیان لێبگرێت‌و گەشە بە بەبەها جوانەکان بدات). بێبایەخی‌و گرنگینەدان بەبەها کۆمەڵایەتییەکان، یەکێکە لەسیما ئاشکراکانی راگەیاندنی کوردی، چونکە ئەو رەخنە هەمیشەیی‌و جێگیرەی لەراگەیاندنی کوردی بەگشتی‌و راگەیاندنی بینراوی کوردی (وەک یەکێک لەکاریگەرترین ئامرازی راگەیاندن) دەگیرێت، بریتییە لەنەگونجان لەگەڵ بەها کۆمەڵایەتییەکان، چونکە هەڵگرو پارێزەرو گەشەپێدەری بەئەمەکی بەها کۆمەڵایەتییەکان نییەو نوێنەرایەتی بەهای کۆمەڵی ترو کلتوری تری مەترسیدار بەسەر بەهای کۆمەڵایتی کوردی دەگوێزێتەوەو درێژەش بەو شێوازەی کارکردنە دەدات.
پێنجەم: (راگەیاندن بەرپرسە لەوەی زانیاریی رۆژانە بدات بەخەڵک، چونکە خەڵک مافی پێدانی زانیاریی دروستی هەیە). راگەیاندنی کوردی (بەگشتی) زۆر گرنگی بەدڵنیایی سەرچاوەی هەواڵ نادات‌و زۆر بەئاسانی هەڵدەخەڵەتێندرێت‌و باڵۆنە هەواڵ‌و ساختە هەواڵی پێدا رەوانەدەکرێت‌و دەکرێت بەتاقیگەی فکری سیاسی هێزو کەسایەتییە سیاسییەکان، ئەمەش وایلێدەکات ئاستی متمانەی وەرگر بەرامبەر بەراگەیاندن بێتە خوارەوەو ئەگەر زانیاریی رۆژانەش بگەیەنێت مەرج نییە بڕوا پێکراوو پشتڕاستکراوە بێت.
ئەمانە بەگشتی دەکرێ بۆ ئەوە بگەڕێنەوە کە لەکوردستاندا میدیای نیشتمانی نییە، جگە لەهەندێک پێوەری دیکەی کاری میدیایی، کە راگەیاندنی کوردی بەبایەخەوە مامەڵەیان لەگەڵداناکات، وەک: رۆشنبیریی میدیایی‌و بەرزیی ئاستی هۆشیاریی‌و پڕزانیاریی کارمەندو پێشکەشکارو بێژەرەکان‌و وێنەگرەکان‌و پەیامنێران‌و.. ئەمەش لەو دیدارو چاوپێکەوتن‌و پرۆگرام‌و بابەتانەدا بەدیدەکرێن، کە رۆژانە پێشکەشیان دەکەن، ئەگەر بەنمونە رووداوی لافاواکەی شاری هەولێر وەربگرین، زۆربەمان ئەو پەیامنێرو بێژەرانەمان بینی چیان دەوت، وەک: ( بێژەرێک: ئاوو ئاوەڕۆکان گیراون!!!)، (بێژەرێک: هاوڵاتیان هەواڵ پرسینی سەرۆکی حکومەت لێێان دڵخۆشیکردن‌و خەمەکانی بیربردنەوە!!)، (بێژەرێک: سەرۆکی حکومەت راست دەکات، ئەو رووداوە شوکرانەی خوای دەوێ!!)، (پێشکەشکارێک: هاوڵاتیان بۆچی رێنماییەکان بۆ خۆپارێزی لەلافاو جێبەجێناکەن؟..!!)، (پەیامنێرێک: بۆ ئەو ژنەی منداڵەکەی بێسەروشوێن بوو- تەرمەکەیتان نەدۆزیەوە؟؟)، (پەیامنێرێک: بۆ پیاوێک- بۆچی ژنەکەت لەوکاتەدا هاوکارت نەبوو لەرزگارکردنی منداڵەکان؟)… ئەمانە بەسن بۆ ئەوەی تێبگەین راگەیاندنکاران‌و راگەیاندنی کوردی لەچ دۆخێکی مەعریفی‌و هۆشیاریی میدیاییدایە، لێرەدا باس لەو زمانە تێکشکاوو ئاڵۆزو شێواوو ناڕوونە ناکەم کە زۆربەیان قسەی پێدەکەن. ئەم پێوەرانەو لێوردبوونەوەیان ئایندەی هۆشیاریی‌و پەروەردەی کۆمەڵایەتی کە راگەیاندن یەکێک لەکۆڵەکەکانیەتی، رووبەڕووی دژواری‌و لێکترازانی زیاتر دەکاتەوە، ئەگەر بەزوویی کاریان لەسەر نەکرێت‌و بەجدیی وەرنەگیرێن، دەبێ لەئایندەی نزیکدا فاتحا لەسەر گۆڕی داڕوخانی بەها کۆمەڵایەتییەکان بخوێنین.

دەنگدان

بە بڕوای تۆ راگەیاندنەكان لەهەرێمی كوردستاندا؛ ناسەربەخۆن؟