د.شوان ئادەم ئەیڤەس
لە سێ دەیەی رابردووی ئەزموونی فەرمانڕەوایی كوردییدا، پابەندنەبوون و وەكخۆی جێبەجێنەكردنی تەواوی بڕگە و ماددەكانی ئەو یاسایانەی لەلایەن دەستەڵاتی یاسادانانەوە دەرچوون؛ یەكێك بووە لە خەسڵەتە دیار و درێژخایەنەكانی دەستەڵاتی راپەڕاندن و ئەمەشی وەكو جۆرێك لە هێز و هەژموونی سەرۆكی كابینەكە و وەزارەتەكانی بۆ هەژمار كراوە!
پابەندنەبوون بە یاساكان و پێشلكردنیان لەسەرەتای نەوەدەكانی سەدەی رابردوو و لەپێش دامەزراندنی قەوارەی هەرێمی كوردستان و پەرلەمان و حكومەتدا؛ جۆرێك بوو لە پلانی شۆڕش و خەباتی خەڵكی عێراق لەدژی دیكتاتۆرییەتی سەدام حسێن و فەرمانڕەوایی بەعسییەكان. بەداخەوە، ئەم كولتوری یاخییبوون و ملكەچنەبوون بۆ یاساكان و سەروەریيان؛ تاوەكو رۆژگاری بەكارهێنانی بێسنووری ئینتەرنێت و خزمەتگوزارییە جۆربەجۆرەكانی لەنێو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا، درێژ بوويەوەو ئەزموونی خۆبەخۆی فەرمانڕەوایی كوردییش نەیوويست بەیەكجاری تێیپەڕێنێت و بنەبڕی بكات!
ئەگەرچی تا ساتی پەسەندكردنی، لەژێر گوشاری بەردەوامی ئازادییخوازاندا چەندینجار ناوەڕۆكەكەی كەم و زیاد كرا و وەك دەستكەوتێكی گەورە و گرنگیی وەرچەرخان لە رەوتی دیكتاتۆرییەتی حزبی بەعسیی عەرەبیی بۆ دیموكراسییەتی راگوزەری حزبی دەستەڵاتداری كوردیی هەژماركرا، بەڵام یاسای ژمارە 35ی ساڵی 2007ی رۆژنامەگەری؛ لەرۆژی دەرچوونییەوە تا ساتی نووسینی ئەم دێڕانە كتومت وەكخۆی جێبەجێ نەكراوە. هۆكارەكانیشی هەرچییەك بن، لەو راستییە كەم ناكەنەوە كە یاساكان هەرچەند باش و پێویست بن و كۆدەنگیيشیان لەسەر بێت؛ چانسی سەرپێخستن و جێبەجێكردنیان كەم و سنوردارە، چونكە خەڵك و حكومەت لەهەرێمی كوردستانی بندەستی عێراقدا رانەھێنراون پێیانەوە پابەندنابن. بەواتایەكی دیكە، زۆرینە و كەمینەی پەرلەمانیی لەتێپەڕاندن و تێنەپەڕاندنی ناوەڕۆكی پێشنیازە یاساكاندا گرنگییەكی ئەوتۆی نییە و نەبووە، وەكئەوەی ئێستا هەندێ پەرلەمانتار كردوویانە بە پاساوی هەموارنەكردنەوە یان دانەڕشتنی هەندێ یاسای نوێی تایبەت بە رێكخستنی ناوەڕۆكی راگەیاندن!
لە بڕگەی پێنجەمی ماددەی دووەمی یاسای ژمارە 35دا هاتووە؛ “رۆژنامە قەدەغە ناكرێ و دەستی بەسەردا ناگیرێ.” ئەم بڕگەیە و كۆی یاساكەش ئەگەرچی بۆ میدیای چاپكراو نوسراوە، بەڵام زۆرجار تەماهيی ئەوە كراوە كە بەسەر جۆرەكانی دیكەی میدیاشدا جێبەجێ بكرێن. بەجۆرێك كە هیچ ئێستگەیەكی رادیۆیی و كەناڵێكی تەلەڤزیۆنیی و پێگەیەكی ئینتەرنێتی؛ كاركردنیان یاساغ نەكرێت و دەست بەسەر كەلوپەلەكانی پەخش و وەشاندنیاندا نەگیردرێت. بەدەرلەوەش، لە بڕگەی یەكەمی ماددەی حەوتەمی هەمان یاسادا ئەوە دەقنووس كراوە كە “رۆژنامەنووس سەربەخۆیە و لە بەجێهێنانی ئەركە پیشەییەكەی هیچ دەستەڵاتێكی بەسەرەوە نییە جگە لەدەستەڵاتی یاسا.” بەهەمانشێوە ئەم بڕگە یاساییەش هەرگیز نەیتوانی رۆژنامەگەریی كوردی؛ بخاتە سەر سكەی پیشەیەكی نیشتمانیی سەربەخۆ كە لەسۆنگەی پێوەرەكانی رێسا پیشەییەكان و یاسا بەركارەكاندا درێژە بە مانەوە و بەردەوامیی خۆی بدات!
دوای سیانزەساڵ لەدەرچوونی “یاسای رۆژنامەگەری لەكوردستاندا” و بەدەر لەو سەرنج و تێبینیانەی لەسەر زۆرینەی بڕگە و ماددەكانی دروستبوون؛ بەداخەوە تائێستا ئاستی جێبەجێكردنی كۆی یاساكە هێند بەرز نییە كە ببێتە كاڵایەكی شانازیی و بە باڵای كابینە یەك لەدوای یەكەكانی حكومەتدا ببڕێت، چونكە نە داخستنی میدیاكان بەیەكجاری كۆتاییهاتووە نە زیندانییكردنی میدیاوانان. بۆیە ئیتر لێرەبەدواوە گرنگە بگەڕێینەوە بۆ وروژاندنی زنجیرە پرسیارێكی بنچینەیی كە ئایا دەستەڵاتی راپەڕاندن لەهەرێمی كوردستاندا چۆن و بە چ شێوەیەك بیر لە كاركردنى میدیا و میدیاوانان دەكاتەوە؟ بەپێی چ سیستمێكی سیاسیی و میدیایی بەرخورد لەگەڵ ئازادییە گشتییەكانی دەربڕین و رۆژنامەگەریی و مافی هاووڵاتیان لەدەستگەیشتنیان بەسەرچاوەكانی زانیارییدا دەكات؟ ئایا ئەو پەیوەندییە هەنوكەییەی لەنێوان دەستەڵات و میدیای كوردییدا دروستبووە؛ راستەوانە و پیشەوەرانەیە یاخود پێچەوانە و بەرژەوەندییخوازانەیە؟
ئەگەرچی ئەو پرسیارە فەلسەفییانە دەبوو زۆر پێشتر لە “پرۆژەیاسای دەستووری هەرێمی كوردستاندا” بەشێوەیەكی بنبڕ و یەكلاكەرەوە وەڵام بدرانایەتەوە، بەڵام ئێستاش درەنگ نییە و گرنگە دەستوورێكی هاوچەرخ بنووسرێت و بكرێتە بنەما و بنچینەی داڕشتنی هەر پرۆژەیاسایەكی نوێ، تاوەكو دواتر ئاسانتر و سروشتییتر ناوەڕۆكەكەی لەلایەن خەڵك و حكومەتەوە جێبەجێ بكرێت. بەجۆرێك وەڵامدەرەوەی واقیعی ژیانی رۆژانەی تاكەكان و ئاستی تێگەیشتن و پێگەیشتنیان بێت، چونكە ئەگەرچی هەبوونی یاسا لەنەبوونی باشترە، بەڵام یاسایەكیش كە بە پلان و بەرنامە؛ ویست و خواستی جێبەجێكردنی لەبار ببرێت، گونجاوترە بیر لە هەمواركردنەوەی یاخود لەجێگرەوەیەكی لەبارترى بكرێتەوە. بۆنموونە؛ بەرزكردنەوەی ئاستی هۆشیاریی تاكەكان بۆ ھەستکردن بە گرنگیی رێكخستنی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی نێوان مرۆڤ و مرۆڤ؛ مرۆڤ و كۆمەڵگا و دووركەوتنەوە لە پاشاگەردانیی و كاركردن بە “ياساى دارستان” و لێكەوتەكانی!
