د.شوان ئادەم ئەیڤەس
“… تاوه‌كو ئێسته ٣٤٩٨٢٤٢٦٩٩ توێژینه‌وه ئه‌نجامدراوه سوودیان چیبووه، رێز بۆ ئه‌و مامۆستایانه سوێن به‌خوا ٪٩٩ كاره‌ساتی میدیا كۆلیژو به‌شه‌كانی راگه‌یاندنن سوێند به‌خوا سه‌رۆك به‌ش و راگر هه‌یه تاوه‌كو ئێستا نازانێ لیدێكی هه‌واڵ به‌جوانی دارێژێته‌وه”؛ ئەمە وەڵامی رۆژنامەنووسێكی وەرزشییە بۆ پۆستی فەیسبووكی هاوپیشەیەكی لەبارەی ئامادەكارییەكانی سەنتەرەكەی، بۆ بڵاوكردنەوەی دوو توێژینەوەی نوێی كۆڤید_19 و كاریگەرییەكانی لەسەر ژنانی خاوەن پرۆژە و توندوتیژیی مێرد بەرامبەر بەژن كە لەلایەن دوو پرۆفیسۆری یاریدەدەری خاوەن بڕوانامەی دكتۆرا لەبوارەكانی راگەیاندن و كۆمەڵناسییەوە ئەنجام دەدرێن.
ئەو وەڵامە سەرپێییە؛ گشتاندنێكی بیرلێنەكراوەی بێبەرنامە و بۆچوونێكی حازربەدەستی زۆرینەیەكی نائەكادیمییە بەرامبەر بە هەر هەوڵ و هیمەتێكی ئەكادیمیی توێژەرانی میدیایی و بەشەكانی راگەیاندن ياخود كردنی مامۆستایانە بەعەلاگەيەكی جلهەڵواسین بۆهەر جۆرە خراپ بەكارهێنانێكی میدیا و رەفتاری میدیاوانان. لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا، ئەو وەڵامە تروسكاییەكی راستیی تێدایە، چونكە هێشتا كەم نین ئەوانەی خاوەن بڕوانامەی بەرز و نازناوی زانستیی بەرزترن لەبواری میدیادا، بەڵام نازانن وتارێكی رۆژنامەوانیی باش یان لەباشترین دۆخدا “لیدێكی هه‌واڵ” بەشێوەیەكی ئەكادیمیی جوان دابڕێژنەوە. هەڵبەتە نەزانینی جوان داڕشتنی هەواڵێك یان “لیدێكی”؛ نابێتە پێوەری سەركەوتوویی وانەبێژان و توێژەرانی میدیایی، بەڵام نەنگییەكی گەورەیشە راهێنەری لەشجوانیی بیت و ورگت لە كەللەسەرت گەورەتر بێت!
ئەگەرچى سروشتى ڤایرۆسێكی نوێی وەك كۆرۆنا و توێژینەوەکردن لەبارەى كاریگەرییەكانی، کراوەتە کراسێک و زۆرتر بە بەرى زانستە پەتیی و پزیشکییەکاندا دووراوە و زۆرترین گرانت و پاڵپشتی دارایی ناوخۆیی و نێودەوڵەتیی بۆ تەرخانکراوە، بەڵام لەراستییدا هیچ دادوەرییەک لەوەدانییە کە توێژینەوەى زانستە مرۆیی و کۆمەڵایەتییەکان لەسەر پەتایەکى جیهانیی وەک کۆڤید_19و دەرهاویشتەکانى؛ پاڵپشتیی و هاندانى بەردەوامى نەبێت. تەنانەت بەهەندوەرنەگرتن و کەمتەرخەمییەکە بەجۆرێک بەربڵاوە، لەسەر ئاستى زانکۆکان و سەنتەرەکانى توێژینەوەو نێوەندە ئەکادیمییەکانى کوردستانییشدا کەمترین رۆڵ و بایەخ بەزانستە مرۆیی و کۆمەڵایەتییەکان دراوەو دەدرێت. پاساوى ئەوەش، لەلایەک بۆ ئەو تێڕوانینە خۆرئاواییە دەگەڕێتەوە کە شانمرەى هەژمارکردنى ئاستى زانستیی زانکۆکان بەبەرزترین هۆکارى کاریگەری (Impact Factor)ـى توێژینەوە پەتیی و پزیشکییەکان دەبەستێتەوە. لەلایەکى دیکەشەوە، تێڕوانینى سەرمایەداری بۆ مامەڵەى بازرگانیی نێوەندە ئەکادیمییەکان بۆ کۆکردنەوەى زۆرترین داهات بەکەمترین خەرجى، هۆکارێکى دیکەى پشت ئەم کەمتەرخەمییەیە. ئەوەش لەکاتێکدایە کە لەگەڵ دەرکەوتن و تەشەنەسەندنى پەتاکەدا، ئەگەر رووماڵى بەردەوامى میدیایی و رۆڵى زانستە مرۆییەکانى دیکە نەبوایە، هەرگیزا و هەگیز بەرهەمى کارکردنى زانستەکانى دیکەو توێژەرانیان ئەو رۆڵ و بایەخەى ئێستاى نەدەبوو.
توێژینەوەی میدیایی و بەھەند وەرنەگرتنی ئەنجامەكانی زیاد لەهۆكارێكی هەیە كە دیارترینیان؛ بەئەكادیمیی كارنەكردنی میدیا و پابەندنەبوونی میدیاوانانە بە یاسا و رێسا پیشەییەكانی بەرهەمهێنانی پەیامی میدیایی. ئەوەش درێژكراوەی كولتورێكی نەنووسراوی سەربەخۆنەبوونی سەرچاوەی داهات و زانیاریی میدیا و سەیركردنی توێژەری میدیاییە وەك سیخوڕ كە هێشتا زۆربەیان بەچاوی گومانەوە لەهەر كەسێك دەڕوانن؛ داوای زانیارییەكی سەرەتایی لەبارەی سەرچاوەی بەردەوامیی و مانەوەى ميدياوان و دامەزراوەكەیان لێبكات!
كوینزلاند بۆ تەكنۆلۆژیا؛ گەورەترین زانكۆی ئوسترالیایە كە بەدیدگایەكی گەردوونیی راستەقینەوە كار دەكات و خاوەنی نزیكەی 50هەزار خوێندكارە. ئەم زانكۆیە بانگەشەی ئەوە دەكات كە ژێرخانی جیهانێكی راستەقینە بۆ فێربوون و وانەوتنەوە پێشكەشی ئەو كەسانە دەكات كە لەوێ دەردەچن، تاوەكو ببنە خاوەن بەهرەیەكی ئەوتۆ كە لەنێو نەوەی داهاتووی دروستكەرانی گۆڕانكارییدا شوێندەستیان دیاربێت. زانكۆی كوینزلاند بۆ تەكنۆلۆژیا (QUT) خاوەنی سەنتەری توێژینەوەی میدیای ژمارەیی (DMRC )یە كە لەبواری توێژینەوەی میدیایی و پەیوەندییەكاندا لەپێشەوەی بەرزترین ریزبەندی نیشتمانییە. هاوكات ئەندامە لەتۆڕی سەنتەرە نێودەوڵەتییەكاندا كە گروپێكی دامەزراوە ئەكادیمییەكانە و توێژینەوەی فرەپسپۆڕی لەبارەی گەشەپێدان، كاریگەریی كۆمەڵایەتی، شوێنەواری سیاسیی و پرسە یاساییەكانی چواردەوری ئینتەرنێت ئەنجام دەدات. ئامانجی ئەم سەنتەرە؛ ئەنجامدانی توێژینەوەیە بەبەرزترین ئاست لەپێناو بەرهەمهێنانی تێگەیشتنێكی قووڵ و ئاوێزان بەدەستتێوەردانی ناوخۆیی و پاڵپشتی دەرەكی. لەرێی پرۆگرامەكانیشییەوە؛ بەدوای وەرچەرخانی ژمارەیی پیشەسازییەكانی میدیا، بەربەستە كانی ئاوێزانبوونی ژمارەیی و قەرمانڕەوایی،رۆڵی گەشەسەندووی زیرەكی دەستكرد و كاركردنی ئۆتۆماتیكی لەژینگەی زانیاریی و رۆڵی میدیای كۆمەڵایەتیی لە پەیوەندییە گشتییەكاندا دەگەڕێت. ئەم سەنتەرە چەند خزمەتگوزارییەكی توێژینەوە بۆ رێكخراوە حكومیی و ناحكومیی و بازرگانییەكان دابین دەكات و لەرێی كۆمپانیا بازرگانیی و ئەكادیمییە هاوبەشەكانییەوە بەشداریی چەند چالاكییەك لەئوسترالیا، ئەوروپا، ئاسیا، ئەمەریكا و باشوری ئەمەریكادا دەكات. هەروەها هاوكاریی هاوبەشەكانی دەكات؛ بۆ تێگەیشتن لەپێگەیشتوویی تەكنۆلۆژیاكانی میدیای ژمارەیی بۆ راكێشانی دیدگا پێشكەوتووەكان لەرێی شیكردنەوەی داتاكانی پەیوەندییەكان و هاوكارییكردنی كۆمەڵگەكانیان لەمامەڵەكردن لەگەڵ بەربەستە ئابوری، كولتووریی و كۆمەڵایەتییەكانی بەشداريكردنی ژمارەیی (digital participation).
لەو سۆنگەیەوە؛ ناكارایی سەنتەرەكانی توێژینەوەی میدیایی نێوەندە پیشەیی و ئەكادیمییەكانی كوردستان هەر بەتەنیا پەیوەندیی بەتازەیی دامەزراندنیانەوە نییە، بەڵكو زۆرتر بۆ دیدگای سیاسیی حكومەتی هەرێمی كوردستان و كارنامەی سنورداری وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی دەگەڕێتەوە. لەلایەك باوەڕیان بەوەبەرهێنانی ئەكادیمیی لاوازە و پارەی پێویستی تیا خەرج ناكەن، لەلایەكی دیكەشەوە باوەڕیان بەو لێشاوە زۆر و بۆرەی زانكۆ و پەیمانگە حكومیی و ناحكومییەكان نییە؛ بەرهەمێكی ئەكادیمیی ئەوتۆ پێشكەش بكەن كە بشێت پشت بەئەنجامە بەدەستهاتووەكانی ببەستن. هەروەكچۆن بوێری ئەوەشیان نییە؛ بەپێی پێداویستیی بازاڕ و ژمارەی دانیشتوانی هەرێم بیر لەداخستنی هەندێك لەزانكۆ و پەیمانگەكان یان یەكخستنی كۆلیژ و بەشە هاوشێوەكان بكەنەوە، تاوەكو لەداهاتوودا كێبركێ لەسەر چۆنایەتیی بێت نەك چەندێتی!
