نێت تیڤی لەنێوان رەخنەگرتن و ناوزڕاندندا

(01)

د.شوان ئادەم ئەیڤەس

ئەگەرچی مەرجە یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی ھەر رێکخراوێکی پیشەیی وەک چاودێریی میدیای کوردی «چمک»، رەخنەگرتن بێت لە کەموکورتیی و خەوشە پیشەییەکانی ئەو بەرھەمانەی راگەیاندنەکان چاپ و پەخشی دەکەن. ئەویش بەمەبەستی راستکردنەوەو باشتر رێکخستنی یاسایی و ئیتیکیی راگەیاندن لەھەرێمی کوردستاندا، بەڵام وەک تێبینییدەکرێت ھەندێجار، راگەیاندنەکان و بڕیاردەر و بەرپرسانیان رەخنەگرتن بە ناوزڕاندن بە وەرگرانیان دەفرۆشرنەوە!؟

ھەریەک لە رەخنەگرتن و ناوزڕاندن؛ دوو بابەتی دژ و ناتەبان بە یەکتری و تێکەڵاوکردنیان لەژێر ھەر پاساوێکدا بێت، ئیشی کەسانی رێزدار و پیشەوەر نییە. پێویستناکات کەسێک داھێنەر بێت، تاوەکو لەبری گوێگرتن و داننان بەھەڵەکانی خۆی و ئەو شوێنەی ئیشی تیادەکات؛ وشترمڕئاسا خۆی نەبان بکات و ھەوڵی شێواندنی زانیارییەکان و پەردەپۆشکردنی ھەڵەکان بدات. لەوەش واوەتر؛ راستەوخۆ و ناراستەوخۆ کار بەدروشمی «ھێرشکردن؛ باشترین بەرگرییکردنە» بکات. ھەڵبەت بۆ جیاکردنەوەی لە ناوزڕاندن، ھەر رەخنەیەک دەبێت مەرجە یاساییەکانی تیابێت، لەوانە:

١. ئەوەی رەخنەی لێدەگیرێت دەبێت راستەقینەبێت و رووی دابێت.

٢. ئەو بابەتەی رەخنەی لێدەگیرێت، بەھا و بایەخی کۆمەڵایەتیی ھەبێت.

٣. لەرەخنەگرتندا وشە و دەستەواژەی گونجاو بەکاربھێنرێت.

٤. رەخنە لەپیشە و بەرھەمەکانی کەسەکان بگیرێت نەک کەسایەتیی و ژیانی تایبەتیی خاوەن پیشەکان.

لەدەستپێکی کارکردنییەوە، نێت تیڤی وەک راگەیاندنێکی خۆشباری «Entertainment Media» خۆی بە وەرگر ناساندووە. بەپێی سەرچاوە زانستییەکان، ئەمجۆرە راگەیاندنەش گرنگە ئامانج و پلان و کارنامەی پیشەیی خۆی ھەبێت و بەئاشکرا لە کارنامە و پلان و ئامانجی راگەیاندنێکی ناپیشەیی رووزەرد جیابکرێتەوە. 

لەراستییدا، ئینتەرتێنمێنت بەو واتایە نایەت کە لەرێی دۆبلاژی فلم و درامای بیانیی و بەرھەمی دوور لە زەوق و سەلیقەی گشتیی کۆمەڵگە، ھەوڵی ساغکردنەوەی کولتور و کەلەپوری بیانیی بدرێت.

چ حیکمەتێک لەوەدایە؛ خاوەن پێداویستییەکی تایبەت یان کەسانێک کە باری دەروونیان جێگیرنییە، بھرێنەسەر شاشەو ھەوڵی توڕەکردن و سوکایەتیپێکردنیان بدرێت؟ ئەوە چ بوێرییەکە کەسێک «نەدەرسی مەکتەبێکی خوێندبێت، نەئوستادێک فێری کردبێت» بخرێتەبەر کامێرا و قەشمەریات بەھاوپیشەکانی و وەرگرەکانی بکات؟ ئەوە چ بێسەلیقەیی و تێنەگەیشتنێکە لەواقیعی کۆمەڵگەی کوردی؛ پرسیار لەکچانی سەڵت بکەیت کە تەلەفۆن بۆ دایکیان بکەن کە دووگیانن تاوەکو بزانن دایکیان چ ھەڵوێستێکیان دەبێت یاخود بڕە پارەیەک بدرێت بەھاووڵاتییەکی سادە، تاوەکو لایەک لەسمێڵی خۆی بتاشێت؟!

ئەوانە و دەیان نمونەی دیکە مشتێکن لەنمونەی خەروارێک کار و بەرھەمی ناپیشەیی راگەیاندنە کوردییەکان کە رەخنەگرتن لێیان ھەرگیز ناچێتە چوارچێوەی ناوزڕاندنەوە. بەڵام لەبەرئەوەی بیرکردنەوەی رەخنەگرانە «Critical Thinking» نەبوەتە بەشێک لەپەروەردە و کولتوی کورد، ھەرکەس رەخنەیەکی گرتبێت باجی رەخنەکەی داوەو بێسزا دەربازی نەبووە.

ئەو کاردانەوانەی لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بەرامبەر نێت تیڤی و ھاوشێوەکانیان ھەیە تا ئەو شوێنە ئاساییە کە دەرھەق بە بەرھەمەکانیان بێت، نەک کەسایەتی ئەوانەی لەوێ کاردەکەن. ھاوکات گرنگیشە پێداچوونەوەیەک بەناوەڕۆکی بەرھەمەکان و ئەدائی کارکردنی ئەوانەشدا بکرێت کە لەوجۆرە راگەیاندنانەدا کاردەکەن؛ لەرێی ئاشناکردنیان بە یاسا و رێسا پیشەییەکان.

دەرگاوان؛ گۆشەیەکی رەخنەیی تایبەت بە راگەیاندن و رۆژنامەوانییە، د.شوان ئادەم ئەیڤەس ھەفتانە لەماڵپەر و تۆڕی كۆمەلایەتیی چمک دەینووسێت.

دەنگدان

بە بڕوای تۆ راگەیاندنەكان لەهەرێمی كوردستاندا؛ ناسەربەخۆن؟

Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content