چمك، سلێمانی: سەرلەئێوارەی رۆژی شەممە «٠٤ی ئابی ٢٠١٨» لەھۆڵی کتێبخانەی جەمال عیرفان، رێکخراوی چاودێریی میدیای کوردی «چمک» ئێوارە کۆڕێکی رەخنەیی رێکخست بۆ تاووتوێکردنی رووکاری میدیایی کەوتنی شنگال و جینۆسایدی ئێزییدییەکان.
لەسەرەتادا، د.شوان ئادەم ئەیڤەس بەناوی رێكخراوی چاودێریی میدیای كوردی “چمك” بەخێرهاتنی میوانەكانی كردو پاشتر توێژەرانی ئێوارەكۆڕەكەی بەئامادەبووان ناساند. لەبەشی یەکەمی ئێوارە کۆڕەکەدا، ھاوڕێ حەسەن حەمە، مامۆستا لەزانکۆی سلێمانی دەرەنجامی نوێترین توێژینەوەی خۆی لەژێر ناونیشانی کەوتنی شنگال لە رووماڵی میدیایی رووداو و کەی ئێن ئێن دا خستەروو. هاوڕێ حه‌سه‌ن حه‌مه، بڕوانامه‌ی ماسته‌ری له دراساتی نێوده‌وڵه‌تی له‌زانكۆی شه‌فێڵدی بەریتانیا به‌ده‌ستهێناوه. ئێستا مامۆستایه له كۆلێجی زانسته ڕامیارییه‌كانی زانكۆی سلێمانی و خاوه‌نی چه‌ندین لێكۆڵینه‌وه‌و وتاره له له گۆڤاره نێوده‌وڵتیه‌كان و سه‌نته‌ره جیهانیه‌كاندا. م.هاوڕێ لەسەرەتادا تیشكیخستەسەر ئەوەی كە ڕێكخراوی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی ناسراو به داعش له 3ی ئابی 2014دا هێرشی كرده سه‌ر شه‌نگال و توانی له‌ماوه‌یه‌كی زۆر كورتدا قه‌زاكه داگیربكات، به‌م هۆیه‌شه‌وه ئێزیدییه‌كان كه دانیشتوانی ڕه‌سه‌نی شاره‌كه‌بوون، ڕووبه‌ڕووی كۆمه‌ڵكوژی ئاواره‌بوون و ده‌سترێژی سێكسی و ماڵوێرانی بوونەوە. هەربۆیە ئەم لێكۆڵینه‌وه‌یه هه‌وڵده‌دات به‌سوود وه‌رگرتن له تیۆری میدیایی له‌چێوه‌دان ”فره‌یمینگ”، باس له‌كه‌وتنی شه‌نگال بكات له رووماڵی میدیایی كه‌ناڵی رووداو و كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن دا. پرسیاری سه‌ره‌كی لێكۆڵینه‌وه‌كه بریتییه له‌وه‌ی: چۆن كه‌ناڵی رووداو و كه‌ناڵی كه‌ی ئێن ئێن رووماڵی كه‌وتنی شه‌نگالیان كردووه له‌ڕاپۆرته هه‌واڵییه‌كانیاندا له‌ماوه‌ی پێنج ڕۆژی یه‌كه‌می ڕووداوه‌كه‌دا؟
لەكۆتایی توێژینەوەكەدا، م. هاوڕێ به‌و ده‌رئه‌نجامه گه‌یشتووه كە كەناڵی رووداو سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی بانگه‌شه‌ی بێلایه‌نیی ده‌كات، به‌ڵام به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له راپۆرته هه‌واڵه‌كانییدا كه‌وتنی شه‌نگال ناخاته ئه‌ستۆی هێزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان، به‌ڵكو له‌چه‌ند هه‌واڵێكی كه‌مدا ده‌یخاته ئه‌ستۆی “پێشمه‌رگه”. له‌به‌رامبه‌ریشدا، له‌هه‌ندێك هه‌واڵدا باس له قاره‌مانیی و به‌رخوردانی هێزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌كات. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رسورمانی توێژەرە، كەناڵی كه‌ی ئێن ئێن رووماڵێكی زۆر “شه‌رمنانه‌ی” كه‌وتنی شه‌نگالی كردووه، به‌شێوه‌یه‌ك ته‌نها له‌یه‌ك هه‌واڵیدا كه‌وتنی شه‌نگال ده‌داته پاڵ هێزه‌كانی پارتی، ئه‌و هه‌واڵه‌ش هی خۆی نییه، بەڵكو له سایتی فورات نیوزه‌وه وه‌ریگرتووه، ئه‌مه له‌كاتێكدایه نۆزده جار به‌رپرسیارێتی كه‌وتنی شه‌نگال ده‌خاته ئه‌ستۆی “پێشمه‌رگه”. توێژه‌ر له توێژینه‌وه‌كه‌دا ئه‌وه‌ی سه‌لماند كه ئه‌م رووماڵه شه‌رمنانه‌ی كه‌ی ئێن ئێن بۆ ئه‌وه ده‌گه‌رێته‌وه له‌وكاته‌دا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان رێككه‌وتنی سیاسیی هه‌بووه له‌گه‌ڵ پارتی دیموكراتی كوردستان، هه‌ربۆیه له‌هه‌واڵه‌كانیدا خاترێكی زۆری پارتی دیموكراتی كوردستانی گرتووه. لەكاتێكدا له‌دوای تێكچوونی په‌یوه‌ندییه‌كانی گۆڕان له‌گه‌ڵ پارتی، كه‌ی ئێن ئێن سه‌د له‌سه‌د كه‌وتنی شه‌نگال ده‌خاته ئه‌ستۆی “هێزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان.”لەبەشی دووەمی ئێوارە كۆڕەكەشدا، د.ئەحمەد عومەر بلی لە زانکۆی گەشەپێدانی مرۆیی دەرەنجامەکانی توێژینەوەیەکی لەژێر ناونیشانی کەیسی کەمەنەتەوەییەکان لەمیدیای ناوخۆیی، ھەرێمیی و نێودەوڵەتییدا خستەروو. د.ئەحمەد عومەر بلی بڕوانامەی دکتۆرای لە پەیوەنییكردنی سیاسیی لە زانكۆی شەفێڵد هاڵامی بەریتانیا بە دەستهێناوە. لە ئێستادا سەرۆکی بەشی دیپلۆماسی و پەیوەندییە گشتییەکانە لە زانکۆی گەشەپێدانی مرۆیی. هاوكات لە زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی وانەکانی دیپلۆماسی گشتی، پرنسیپەکانی پەیوەندییە گشتییەکان، میدیا و رای گشتی و میتۆدۆڵۆجی دەڵێتەوە. پێشتریش وەك پێشکەشکاری رادیۆیی و بەڕێوەبەری پرۆگرام و ئامادەكاری هەواڵ درێژەی بەپیشەی رۆژنامەوانیی داوە. د.ئەحمەد خاوەنی چەندین توێژینەوە و بڵاوکراوەیە لە گۆڤارە جیهانییەکان بە هەردوو زمانی ئینگلیزیی و عەرەبی. ئارگیومێنتی سەرەکیی توێژینەوەكەی د.ئەحمەد لەسەر سەرنەکەوتنی حکومەتە لە وەبەرهێنانی تاوانەکانی گروپی تیرۆرستیی داعش دەرهەق بە ئێزیدیی و کریستانەکان. وێڕای ئەوەی کە حکومەتی هەرێمی كوردستان رۆڵێکی کارای هەبوە لە داڵدەدان و پێشکەشکردنی یارمەتی مرۆیی و قوربانیدان لەپێناو ڕزگارکردنی ئێزیدیان و کرستیانەکان خۆیان و شوێنەکانیان، بەڵام ئەوەی كراوە لە رووماڵە میدیاکاندا گرنگیی پێنەدراوە. ئەمەش بە سەرنەکەوتنی هەوڵەکانی دیپلۆماسیەتی گشتیی حکومەت دادەنرێت لە کاتی قەیرانەکاندا.
لەكۆتایی توێژینەوەكەدا، م. هاوڕێ به‌و ده‌رئه‌نجامه گه‌یشتووه كە كەناڵی رووداو سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی بانگه‌شه‌ی بێلایه‌نیی ده‌كات، به‌ڵام به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له راپۆرته هه‌واڵه‌كانییدا كه‌وتنی شه‌نگال ناخاته ئه‌ستۆی هێزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان، به‌ڵكو له‌چه‌ند هه‌واڵێكی كه‌مدا ده‌یخاته ئه‌ستۆی “پێشمه‌رگه”. له‌به‌رامبه‌ریشدا، له‌هه‌ندێك هه‌واڵدا باس له قاره‌مانیی و به‌رخوردانی هێزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان ده‌كات. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رسورمانی توێژەرە، كەناڵی كه‌ی ئێن ئێن رووماڵێكی زۆر “شه‌رمنانه‌ی” كه‌وتنی شه‌نگالی كردووه، به‌شێوه‌یه‌ك ته‌نها له‌یه‌ك هه‌واڵیدا كه‌وتنی شه‌نگال ده‌داته پاڵ هێزه‌كانی پارتی، ئه‌و هه‌واڵه‌ش هی خۆی نییه، بەڵكو له سایتی فورات نیوزه‌وه وه‌ریگرتووه، ئه‌مه له‌كاتێكدایه نۆزده جار به‌رپرسیارێتی كه‌وتنی شه‌نگال ده‌خاته ئه‌ستۆی “پێشمه‌رگه”. توێژه‌ر له توێژینه‌وه‌كه‌دا ئه‌وه‌ی سه‌لماند كه ئه‌م رووماڵه شه‌رمنانه‌ی كه‌ی ئێن ئێن بۆ ئه‌وه ده‌گه‌رێته‌وه له‌وكاته‌دا بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان رێككه‌وتنی سیاسیی هه‌بووه له‌گه‌ڵ پارتی دیموكراتی كوردستان، هه‌ربۆیه له‌هه‌واڵه‌كانیدا خاترێكی زۆری پارتی دیموكراتی كوردستانی گرتووه. لەكاتێكدا له‌دوای تێكچوونی په‌یوه‌ندییه‌كانی گۆڕان له‌گه‌ڵ پارتی، كه‌ی ئێن ئێن سه‌د له‌سه‌د كه‌وتنی شه‌نگال ده‌خاته ئه‌ستۆی “هێزه‌كانی پارتی دیموكراتی كوردستان.”لەبەشی دووەمی ئێوارە كۆڕەكەشدا، د.ئەحمەد عومەر بلی لە زانکۆی گەشەپێدانی مرۆیی دەرەنجامەکانی توێژینەوەیەکی لەژێر ناونیشانی کەیسی کەمەنەتەوەییەکان لەمیدیای ناوخۆیی، ھەرێمیی و نێودەوڵەتییدا خستەروو. د.ئەحمەد عومەر بلی بڕوانامەی دکتۆرای لە پەیوەنییكردنی سیاسیی لە زانكۆی شەفێڵد هاڵامی بەریتانیا بە دەستهێناوە. لە ئێستادا سەرۆکی بەشی دیپلۆماسی و پەیوەندییە گشتییەکانە لە زانکۆی گەشەپێدانی مرۆیی. هاوكات لە زانکۆی پۆلیتەکنیکی سلێمانی وانەکانی دیپلۆماسی گشتی، پرنسیپەکانی پەیوەندییە گشتییەکان، میدیا و رای گشتی و میتۆدۆڵۆجی دەڵێتەوە. پێشتریش وەك پێشکەشکاری رادیۆیی و بەڕێوەبەری پرۆگرام و ئامادەكاری هەواڵ درێژەی بەپیشەی رۆژنامەوانیی داوە. د.ئەحمەد خاوەنی چەندین توێژینەوە و بڵاوکراوەیە لە گۆڤارە جیهانییەکان بە هەردوو زمانی ئینگلیزیی و عەرەبی. ئارگیومێنتی سەرەکیی توێژینەوەكەی د.ئەحمەد لەسەر سەرنەکەوتنی حکومەتە لە وەبەرهێنانی تاوانەکانی گروپی تیرۆرستیی داعش دەرهەق بە ئێزیدیی و کریستانەکان. وێڕای ئەوەی کە حکومەتی هەرێمی كوردستان رۆڵێکی کارای هەبوە لە داڵدەدان و پێشکەشکردنی یارمەتی مرۆیی و قوربانیدان لەپێناو ڕزگارکردنی ئێزیدیان و کرستیانەکان خۆیان و شوێنەکانیان، بەڵام ئەوەی كراوە لە رووماڵە میدیاکاندا گرنگیی پێنەدراوە. ئەمەش بە سەرنەکەوتنی هەوڵەکانی دیپلۆماسیەتی گشتیی حکومەت دادەنرێت لە کاتی قەیرانەکاندا.
لەكۆتایی هەریەك لە بابەتەكانیشدا، توێژەران وەڵامی سەرنج و رەخنەكانی ئامادەبوانیان دەدایەوەو ئەوەش ناوەڕۆكی باسەكان دەوڵەمەنتركران.
وێنەكان:
فریشتە مەحمود و ئارام حەمە عەلی
