توێژینەوەی میدیایی
رێکخراوی چاودێریی میدیای کوردی «چمک» یەکەمین چاپکراوی خۆی بەناوی «توێژینەوەی میدیایی» چاپ و بڵاوکردەوە.
بەرگی یەکەمی ئەم بەرھەمە نوێییە لە دە توێژینەوەی نوێی ئەکادیمی و میدیایی پێکهاتووە کە بە شێوەی تیۆری و پڕاکتیکی، لەلایەن توێژەرانی زانکۆکانەوە ئامادەکراون و لەدووتوێی ئەم کتێبەدا کۆکراونەتەوە. ناونیشانی هەندێ لەتوێژینەوەکانی ئەم بەرگە؛ بریتین لە مافی بەدەستھێنانی زانیاریی لەھەرێمی کوردستاندا، رۆڵی کامێرا لە فلمی دۆکۆمێنتارییدا، رۆڵی تەلەڤزیۆنە کوردییەکان لەپەرەپێدانی رێنووسی کوردیدا، رۆڵی ماسمیدیا لە بەرهەمهێنانی واتای کۆمەڵایەتیدا، رۆژنامەنووسی لۆکاڵی لە باشووری کوردستان، پێگەی ژن لە کەناڵە ئاسمانییە کوردییەکاندا. ئەم بەرھەمە لە کۆکردنەوەی؛ پ.ی.د.یەحیا عومەر رێشاوی و بڵاوکردنەوەی؛ ناوەندی سارا لەقاتی سێییەمی بازاڕی ئاوباریک لە نزیک مزگەوتی گەورەی سلێمانی. ھاوکات لە رۆژانی پێشانگای نێودەوڵەتیی کتێب لەسلێمانیی بەردەستدەکەوێت.
ئیتیک لەرۆژنامەوانیی کوردییدا
ئیتیک لەرۆژنامەوانیی کوردییدا؛ وەک دووەمین کتێبی پرۆژەی زنجیرە چاپکراوەکانی رێکخراوی چاودێریی میدیای کوردی «چمک» لەلایەن ناوەندی سارا چاپ و بڵاوکرایەوە.
د.شوان ئادەم ئەیڤەس؛ نووسەری کتێبەکەیە و لەمیانی 155لاپەڕەی قەبارە 17*24 و بەرگێکی جوان و ناوەڕۆکێکی ناوازەدا وەڵامی چەندین پرسیاری تایبەت بە یاسا و رێسا پیشەییەکانی راگەیاندن دەداتەوە، لەوانە: كێ گرەنتی ئەوە دەكات رۆژنامەوان لەكاتی بەدواداچوون و رووماڵكردنی بەرهەمە رۆژنامەوانییەكانیدا، راستییەكان نەشێوێنێت و درۆ و فێڵ و تەڵەكەی خۆی بەكارنەهێنێت؟ یان چ گرەنتییەك هەیە بۆ ئەوەی رۆژنامەوان لەساتی چاوپێكەوتن و وەرگرتنی لێدوانی بەرپرس و سەرچاوەكانی زانیارییدا، وتەی خۆی تێكەڵاو ناكات و لەكاتی روماڵكردنشیاندا قسەكانیان نەگۆڕێت و بە ویستی خۆی داینەڕێژێتەوە؟ چی وا لە رۆژنامەوان دەكات دەستی لەگەڵ پیاوانی پۆلیس و دەزگا هەواڵگرییەكان تێكەڵ نەكات و رێگەی سیخوڕیی نەگرێتەبەر؟ ئەو هێزە كێیە ناهێڵێ رۆژنامەوان بەبێ وەرگرتنی رەزامەندیی ئەو كەسانەی لەگەڵیاندا دەدوێت و دەیانناسێت، وێنە‌و وتە و لێدوانی ئاگریین و ژەهراویان بۆ بهۆنێتەوە و بڵاویان بكاتەوە؟ یان لەسەر باسوخواسە نهێنییەكانی ژیانی تایبەتییان، بنوسێت و دەنگ و رەنگیان تۆمار بكات و وێنە خێزانییە كەسییەكانیان چاپ و پەخش بكات؟ لەدەستەڵاتی كێدایە رێ لە رۆژنامەوان بگرێت، بەرتیل و خەڵات و دیاریی ئەم و ئەو وەرنەگرێت و ناسنامەی پیشەكەی بۆ بانگهێشتی ئاهەنگ و گەشتی بێبەرامبەر بەكارنەهێنێت؟
ئەم کتێبە گرنگە، بەشێوەیەکی راستەوخۆو ناراستەوخۆ لەبەشەکانی راگەیاندن، تەکنیکی میدیا، دیجیتاڵ میدیا، بازاڕگەریی و پەیوەندییە گشتییەکانی زانکۆ و پەیمانگەکانی کوردستان دەخوێنرێت و سەرچاوەیەکی پڕ زانیاریی بەسوودە بۆ خوێنەواران و ئارەزوومەندانی میدیا و رۆژنامەوانان.
مافی ژیانی تایبەت لەیاسا و ئیتیکی رۆژنامەگەرییدا
مافی ژیانی تایبەت لەیاسا و ئیتیکی رۆژنامەگەرییدا؛ ناونیشانی نوێترین پرۆژەی زنجیرە چاپکراوەکانی رێکخراوی چاودێریی میدیای کوردی «چمک»ە کە لەلایەن ناوەندی سارا بڵاودەکرێتەوە. د.شوان ئادەم ئەیڤەس؛ نووسەری ئەم کتێبەیەو لەچوارچێوەی 212لاپەڕەو ناوەخنێکی ناوازەو بەرگێکی واتاداردا چەمکی تایبەتمەندێتیی و رەگەزەکانی و رەنگدانەوەی لەنێو بنەما یاساییەکان و رێسا پیشەییەکانی راگەیاندندا شرۆڤە کردووە و وەڵامی چەند پرسیارێکی ھەنووکەیی داوەتەوە، لەوانە: بەهاو گرنگی ماف بەگشتیی و شوێنی مافی ژیانی تایبەت لەنێویدا چییەو چۆنە و دەچێتە کام خانەی پۆلێنکردنی مافەکانەوە؟ رەگەزەکانی مافی ژیانی تایبەتیی کەسەکان چین و چی لەمافی گشتیی جیایان دەکاتەوە؟ چ پەیوەندییەک لەنێوان مافی ژیانی تایبەت و ماف و ئازادییەکانی دیکەدا هەیە؟ پەیوەندیی ئەم مافە بەکایەی رۆژنامەگەریی و سیستمی حوکمڕانیی و کولتوری دیموکراسیی و کۆمەڵگەی هاوچەرخەوە چییە؟ ئەرک و مافی رۆژنامەوان لەکوێدا یەکدەگرێتەوە لەگەڵ پاراستنی مافی ژیانی تایبەت و لەکوێشدا پێشێلکردنی بەپێویست دەزانرێت؟ چۆن وێنەی نهێنیی و تایبەتیی ژیانی سۆزداریی و خێزانیی کەسەکان لەپێناو تێرکردنی حەزی زانینی خۆی و وەرگرانی یان لەپێناو بەرژەوەندیی کەس و لایەنێکی دیاریکراودا بەکارناهێنێت؟ ئەی چی وا لەرۆژنامەوان دەکات لەگەڵ هێزەکانی ئاسایش و پۆلیس و دەزگا هەواڵگرییەکاندا پەیوەندیی نەبەستێت بۆتێکدانی ژیانی کەسایەتییە دیارو ناسراوەکانی کۆمەڵ یاخود ئەوانەی بوونەتە ئەستێرەی پیشەکانیان و لەئاستی بەرپرسیارێتیی وڵاتدان، بەتایبەت لەسەروەختی بانگەشەی هەڵبژاردنەکاندا یان ناوو وێنەکانیان لەریکلامی بازرگانیی و بۆفرۆشتنی بەرهەمی سەرمایەدارو خاوەن کۆمپانیاکان بەکارناهێنێت؟ ئەو هێزە ئیتیکی و یاساییە چییەو کامەیە کە رێدەگرێت لەوەی رۆژنامەوان بەبێ وەرگرتنی رەزامەندی یان پێویستیی بەرژەوەندیی گشتی، گوێ بۆ پەیوەندییە تەلەفۆنیی و ئەلکترۆنییەکان هەڵبخات و تۆماریان بکات و پاشتر بڵاویان بکاتەوە یان ناوەڕۆکی ئەو نامەو پۆستەرانە ئاشکرا بکات کە نهێنیی و تایبەتمەندێتیی کەسەکان دەگرنەخۆ یاخود وێنەی کەسیی ساتەوەختی نەخۆشکەوتن و بەڵگەنامەی پشکنینی نەخۆشییە جەستەیی و دەروونییەکانی کەسەکان کۆپی بکات و پەخشیان بکات یان ناوی بنەڕەتیی و بیروباوەڕی ئایینیی و سیاسیی ئەوانە ئاشکرا بکات کە نایانەوێت لەلای کەسانی دیکە ئاشکراببن یاخود رابڕدوو و بیرەوەری ئەو کەسانە بڵاوبکاتەوە کە لەبیرچونەتەوەو تەنها کەسوکارەکانیان ماونەتەوە یاخود کەسیان نەماوە؟ ئەی لەدەسەڵاتی کێدایە رێ لەرۆژنامەوان بگرێت؛ بەرتیل و خەڵات و دیاریی ئەم و ئەو وەرنەگرێت و ناسنامەی پیشەکەی بۆ بانگهێشتی ئاهەنگ و گەشتی بێبەرامبەرو شێواندنی ژیانی تایبەتیی کەسێک لەبەرژەوەندی کەس و لایەنێکی دیکەدا بەکار نەهێنێت؟
ئەوانە و چەندان پرسیارو گریمانەی تر، لەرێی ئەم کتێبەوە وەڵامدەدرێنەوەو رێگەچارەی گونجاویان بۆ پێشنیاز دەکرێت. بۆدەستخستنی ئەم بەرھەمە نایابە؛ سەردانی ناوەندی سارا بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە بکەن لەقاتی سێییەمی بازاڕی ئاوباریک لەبەرامبەر مزگەوتی گەورەی سلێمانی.
ئازادییەکانی دەربڕین و رۆژنامەگەریی لەھەرێمی کوردستانی عێراقدا
لەدووتوێی 145لاپەڕەی قەبارە مامناوەندو بەرگێکی ناوەزەدا، رێکخراوی چاودێریی میدیای کوردی «چمک» بەسپۆنسەری فیدراسیۆنی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی؛ کتێبی «ئازادییەکانی دەربڕین و رۆژنامەگەریی لەھەرێمی کوردستانی عێراقدا» چاپ دەکات.
ئەم بەرھەمە نوێییە؛ د.شوان ئادەم ئەیڤەس ئامادەیکردووەو لەپێشەکییەکەدا نووسیویەتی؛ «لەهەرێمی كوردستانی بندەستی كۆماری عێراقدا، هاوشێوەی دەستەڵاتەكانی یاسادانان، راپەڕاندن و دادوەری؛ كەرت و كایەكانی راگەیاندن و رۆژنامەگەرییش بەدەست دەستێوەردانی حزبیی و كەسیی و بەهەندوەرنەگرتنی دوانەی ئەرك و ماف و پیشەیی نەبوونەوە دەناڵێنن. بۆ كنەكردن و پشكنینی ئەو دەردە درێژخایەنە و بەئامانجی “چاودێرییكردن و هه‌ڵسه‌نگاندنی دوایین گه‌شه‌سه‌ندنه‌كانی میدیای كوردیی له‌رووی ناوه‌ڕۆك و كواڵیتی به‌رهه‌مه بیستراو، بینراو و چاپكراوه‌كانه‌وه”؛رێكخراوی چاودێریی میدیای كوردی “چمك” وەك ئەندامێكی فیدراسیۆنی رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی، پێشنیازی زنجیرە مێزگرد “Focus Group”ێكی خستەبەردەم فیدراسیۆن. دوابەدوای پەسەندكردنی ناونیشان، ناوەڕۆكی تەوەرەكانی زنجیرە مێزگردەكە و بەشدارانی؛ حەوت مێزگردی هەفتانە رێكخران. لە كۆی ئەو مێزگردانەدا كە لە رۆژی سێشەممە «24ی ئەیلولی 2019» دەستیپێكرد و رۆژی چوارشەممە «13ی تشرینی دووەمی 2019 » كۆتاییهات؛ 45 كەسایەتی تەمەن جیاوازی ئەكادیمیی میدیایی و یاسایی، كۆمێنتار، رۆژنامەوانی گەنج و ئەزمووندار، بڕیاربەدەست و بڕیاردروستكەر و بەرپرسی كەناڵەكانی راگەیاندن،سەرۆكی رێكخراوو چالاكوانی مافەكانی مرۆڤ و ئازادییە مەدەنییەكان لەباكگراوندی جیاوازی سیاسی، ئایینی، ئابوریی و كۆمەڵَایەتیی بەمشێوەیەی خوارەوە بەشداریان تێداكرد. …. لێرەشەوە بانگهێشتی توێژەران بەگشتیی و توێژەرانی میدیایی و نێوەندە ئەكادیمییەكان و سەنتەرەكانی توێژینەوە دەكەین، ناوەڕۆكی ئەم زنجیرە مێزگردانە بكەنە مادەی خامی توێژینەوەكانیان. بەجۆرێك كە لەگۆشەنیگا و روانگەی جیاوازەوە و بەگرتنەبەری رێبازی توێژینەوەی جیاواز زنجیرە توێژینەوەیەكی بەپێز لەسەر ئەو تەوەرانە بنووسن كە بوونەتە تەوەری سەرەكیی مێزگردەكان.
بۆ دەستکەوتنی ئەم بەرھەمەو چاپکراوەکانی دیکەی چمک بە تاک و بە کۆ؛ سەردانی ئەم ناونیشانەی خوارەوە بکەن:
#ناوەندی_سارا بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە،سلێمانی، نزیک مزگەوتی گەورە،بازاڕی ئاوباریک، قاتی سێییەم
#كتێبخانه‌ی_مه‌م_و_زین له‌هه‌ولێر
کولتورەکانی رۆژنامەگەریی کوردیی بەزمانی ئینگلیزی
لەلایەن دەزگایەکی چاپ و پەخشی خۆرئاوایی دوایین تێزی ئەکادیمیی د.شوان ئادەم ئەیڤەس؛ سەرۆکی رێکخراوی چاودێریی میدیای کوردی «چمک» بەزمانی ئینگلیزیی چاپ و بڵاكرایەوە.
بڵاوکاری ئەکادیمیی لامبێرت، لەدوو توێی 392 لاپەڕەو بەرگێکی ناوازەدا، چاپی ئینگلیزیی کتێبی «کولتورەکانی رۆژنامەگەریی کوردی؛ وەرچەرخانی سنورەکانی تێێگەیشتنی تایبەتمەندێتیی لەنێو ئاڕاستەکانی رۆڵی پیشەگەریی رۆژنامەواناندا» چاپ و بڵاوکردەوە. د.شوان ئادەم ئەیڤەس؛ لەو بەرھەمە نوێیەیدا وێڕای ناساندن و شرۆڤەکردنی چوار کولتوری رۆژنامەگەری، بەسودوەرگرتن لەتیۆری «ھەژموونی کولتوری»ی ئەنتۆنیۆ گرامشی پەیوەندیی نێوان ئاڕاستە کولتورییەکانی رۆژنامەوانانی کوردی عێراق و ئاستی تێگەیشتنیان لەسنورەکانی تایبەتمەندێتیی زانیاریی و ژیانی تایبەتیی کەسەکاندا دۆزیوەتەوە.
بڵاوکاری ئەکادیمیی لامبێرت ( Lambert Academic Publisher)، دەزگایەکی چاپ و پەخشی خۆرئاواییە و تایبەتمەندە بەچاپکردن و بڵاوکردنەوەی تێزە ئەکادیمییەکان لەسەرانسەری جیھاندا کە ساڵانە نزیک بە پێنج ملیۆن تێز لەنێو زانکۆکانەوە بەرھەمدەھێنرێن. بۆ ئەو مەبەستەش؛ خوێنەران دەتوانن دوایین چاپکراوی ئەم دەزگایە بەناونیشانی: «Kurdish Journalism Cultures; shifting boundaries of privacy understandings amongst professional role orientations of journalists» لەرێی ئەم بەستەرەی خوارەوە بەدەستیبھێنن:
httpsa://www.morebooks.shop/bookprice_offer_f59bea52942560e14b04b902a587d1d93a5250d6?locale=gb¤cy=EUR
ژیانی تایبەتییم بۆ بڵاوکردنەوە نییە
لەژێر ناونیشانی”ژیانی تایبەتییم بۆ بڵاوکردنەوە نییە”دا؛ پرۆفیسۆر د.سامان فەوزی پسپۆڕی رێکخستنی یاسایی راگەیاندن و د.شوان ئادەم ئەیڤەس پسپۆڕی پاراستنی سیاسەتی تایبەتمەندێتیی لەنێو کولتورەکانی رۆژنامەگەریی و رێسا پیشەییەکانی راگەیاندن_دا؛ بەشدارییان لە دوایین دۆکیومێنتاریی کۆمپانیای KURDSKY Production بۆ بەرھەمھێنانی میدیایی کرد. لە رێگەی ئەم بەستەرەی خوارەوەی دیجیتاڵمیدیای چمک؛ دەتوانن بیسەر و بینەری بن:
https://m.youtube.com/watch?v=ZnQkM73XjrI&feature=youtu.be
* ئەم بابەتە لە “چاپكراو و بەرهەمی میدیایی” یەكەم ژمارەی گۆڤاری دەرگاوان-دا چاپ و بڵاوكراوەتەوە.
